Analoge workflow nabootsen in je DAW

Een van de grootste trends in de ontwikkeling van audioplugins is die van analoge modellering of emulatie. Van mengtafels, taperecorders, preamps, compressoren, galmen tot zelfs microfoons. Pluginontwikkelaars proberen met man en macht het geluid van de vaak legendarische analoge apparatuur na te bootsen in het digitale domein. Met de zeer krachtige computers van tegenwoordig lukt dat ook steeds beter. In dit artikel bekijken we hoe je de analoge workflow zo natuurgetrouw mogelijk kunt nabootsen in je audiosoftware zoals Logic Pro X, Ableton Live of Pro Tools.

Veel analoge audiofielen zullen hoogstwaarschijnlijk direct de hakken in het zand zetten en claimen dat een met eentjes en nulletjes nagebootste analoge workflow en geluid, nooit en te nimmer zal klinken als echte analoge apparatuur. Daar kun je natuurlijk oeverloos over discussiëren, maar ik vind dat de verkeerde discussie. Zeker wanneer je bedenkt dat zelfs identieke analoge apparaten van dezelfde fabrikant vaak niet exact hetzelfde klinken. In mijn ogen moet de discussie niet zijn of plugins exact zo klinken als hun analoge evenknie, maar eerder of plugins mooi ‘warm’ kunnen klinken als analoge apparatuur.

In dit artikel wil ik echter geen vergelijkingen maken of een voorkeur uitspreken over welke plugins goed zijn. Dit kun je het beste zelf ontdekken. De meeste fabrikanten hebben demoversies die je vaak voor een week of twee kunt proberen. Mijn voorkeur hoeft namelijk helemaal niet overeen te komen met die van jou. Het testen en vinden van de warmst en mooist klinkende plugins, laat ik daarom geheel aan jou over.

Naar mijn mening zijn er inmiddels veel analoog klinkende plugins die je muziek kunnen verrijken. De vraag is natuurlijk hoe je met plugins zo dicht mogelijk bij ‘the real thing’ kunt komen. Oftewel de analoge workflow. Om die vraag te kunnen beantwoorden moeten we de analoge workflow van opname tot aan het mixen goed bekijken en begrijpen.

Analoge workflow en apparatuur

Veel startende geluidstechnici en producers, zullen nog nooit legendarische analoge hardware van bijvoorbeeld Neve, Studer en SSL hebben aangeraakt. Laat staan ermee hebben gewerkt. Dat is ook niet makkelijk. De prijs van deze hardware is op z’n zachtst gezegd nou niet echt toegankelijk te noemen. Bovendien hebben veel studio’s de laatste decennia, de behoorlijk duur in onderhoud zijnde analoge apparatuur de deur uitgedaan. Het is bijvoorbeeld niet makkelijk en goedkoop om een fader in een oude Neve tafel te vervangen of de buis in een Neumann U47 microfoon. Daarom zijn plugins tegenwoordig een mooi alternatief om toch een ‘warme’ of ‘vette’ analoge sound in je mix te krijgen.

Het opnameproces

Zoals bij elke akoestische opname, begint deze logischerwijs met een goede microfoon. Er wordt gekozen voor de beste kwaliteit microfoon die past bij het karakter van het instrument of de stem. De microfoon wordt vervolgens aangesloten op een preamp (voorversterker). Dit kan een externe preamp zijn of de preamp ingebouwd in de mengtafel. Als je al eens gewerkt hebt met bijvoorbeeld een Neve mengtafel, dan weet je wat een mooi klinkende voorversterkers deze heeft. Eigenaren van zo’n tafel gebruiken eventueel externe preamps alleen om een ander ‘kleurenpalet’ van klanken te kunnen maken.
Vanuit de mengtafel wordt het signaal via een directe uitgang (direct out) of via een summing buss ( signaalpad met een fader welke direct op de taperecorder is aangesloten ) naar een analoge meersporen taperecorder gestuurd.

Bij veel analoge studio’s zijn de mengtafel en tapemachine, de centrale apparaten waar alles om draait. Je hebt dus meestal in zo’n studio geen andere keuze. De klank van deze apparaten is waar je het mee moet doen. Je pakt eenvoudigweg niet even een andere mengtafel of een andere 24-sporenrecorder om van klank te veranderen. Dit betekent dat je met de analoge apparatuur, ‘vast’ zit aan een bepaalde basisklank. Natuurlijk kun je de basisklank vervolgens vormgeven met toonregeling, compressoren, delay en galm. Maar de fundamentele klank zit in de opname.

Zelf ben ik een groot voorstander van je binden aan een klank. Zo houd ik er van om van tevoren mooie inspirerende geluiden en klanken te vinden en het daarmee te doen. De vele mogelijkheden van plugins en hun ontelbare hoeveelheden presets, zorgen er vaak voor dat je te lang blijft sleutelen. Hierdoor gaat vaak veel kostbare tijd verloren. Ook kan het de creativiteit en spontaniteit uit de muziek, de mix en je werkwijze halen.
Als je in een analoge studio het signaal van de microfoon door de voorversterker en via de mengtafel eenmaal op tape hebt opgenomen, is er geen weg terug meer. Dat is het basisgeluid waarmee je het moet doen. Dit zorgt ervoor dat geluidstechnici in een analoge studio, van tevoren heel goed nadenken over het geluid dat ze gaan opnemen en vooral hoe ze het opnemen. Dit komt veelal de kwaliteit van de opname en mix ten goede.

In een DAW hebben we zo ontzettend veel mogelijkheden om het geluid nog te allen tijde te veranderen, dat we onszelf er makkelijk in kunnen verliezen. Daarom probeer ik vooraf de sound van de song zoveel mogelijk in mijn hoofd te verbeelden. Vooraf zoek ik dan naar de beste gitaarsound, synth-geluiden, de beste microfoon en de plaatsing ervan etc. Ook bounce ik alle geluiden van virtuele instrumenten naar audio, zodat ik niet in de verleiding kom om weer aan mijn basisgeluid te sleutelen. Dit betaalt zich later terug in een veel sneller resultaat tijdens het mixen.
Natuurlijk ligt de ideale workflow ergens in het midden. De flexibiliteit van plugins en DAWs hebben uiteraard ook veel voordelen. Ik bewaar daarom vaak nog wel een kopie van mijn sessie met de oorspronkelijke virtuele instrumenten. Dit doe ik dus in een aparte sessie zodat ik niet snel in de verleiding kom om het geluid maar weer eens te veranderen.

Kort samenvattend hebben we in het analoge opnameproces, buiten de bron van het geluid om, dus vier belangrijke analoge elementen die de basisklank van je opname bepalen. De microfoon, de voorversterker, de mengtafel en de tapemachine.

Het mixen

Als in de analoge studio alle instrumenten, zang en overige geluiden eenmaal zijn opgenomen, wordt het tijd om te mixen. De audio wordt van de meersporen taperecorder weer terug naar de mengtafel gestuurd. Eenvoudig samengevat worden de audiosporen gecorrigeerd en vormgegeven met toonregeling (EQ) en compressie. Alle bij elkaar behorende audio zoals alle drumsporen, gitaarsporen en zangsporen, worden vaak in een submix geplaatst door ze naar een zogenaamde bus te sturen. Hierdoor kunnen deze op één stereo kanaal en met één fader gecontroleerd worden. Verder wordt de volumebalans tussen alle instrumenten in de mix bepaald en wordt de mix voorzien van ‘ruimte’ met galm en delay. Hierna wordt de mix, via de stereo mixbus en de master uitgang, op een analoge mastertape opgenomen.

Tijdens het mixen heeft de analoge electronica van de mengtafel dus opnieuw invloed op de klank van de mix. Zo hebben de kanalen, de bussen van de submixen, de uiteindelijke mixbus én de master taperecorder, allemaal opnieuw een belangrijke invloed op de klank van de mix.

Het emuleren van de signalflow

De werkwijze in een DAW is redelijkerwijs hetzelfde. De invloed van hardware ligt dan vaak alleen bij het opnameproces, waar de signalen door een voorversterker gaan. Hierna worden ze digitaal opgeslagen in een audiobestand. Bij het mixproces worden de klanken weer exact hetzelfde gereproduceerd.

Veelal zie je dat ‘analoge’ plugins slechts gebruikt worden tijdens het mixen. Mengtafel modelleerplugins worden tijdens het mixen op het kanaal geplaatst. Als we echter kijken naar de analoge werkwijze, dan dekt die ene plugin niet de volledige invloed die de analoge mengtafel op het geluid heeft. Na opname gaat het geluid van de taperecorder namelijk nog een keer door de mengtafel. Daarom zou je bij het werken in een DAW, bij het opnemen eigenlijk al direct door een mengtafelplugin moeten gaan en bij het mixen nog een keer een mengtafelplugin moeten gebruiken. Hetzelfde geldt voor de invloed van de taperecorder. In de analoge situatie wordt de audio opgenomen op een meersporen taperecorder en bij het mixen wordt de eindmix nogmaals op een master taperecorder opgenomen. En dan heb ik het eigenlijk nog niet eens gehad over ping-ponging.
Wanneer er veel instrumenten in het arrangement zaten, waren de 8-, 16- of 24-sporen recorders vaak niet afdoende. Er werd dan noodgedwongen een techniek gebruikt genaamd ping-ponging. Meerdere instrumenten werden via de mengtafel in een submix opgenomen op twee vrije sporen. Hierdoor kwamen de oorspronkelijke sporen weer vrij om nieuwe instrumenten over op te nemen. Hierbij had het geluidskarakteristiek (inclusief ruis) van de mengtafel en die van de taperecorder dus nogmaals invloed op de klank van het geluid.

Deze techniek kennen we tegenwoordig in DAWs ook wel onder de naam bouncing. Alleen doen we dat nu niet omdat we te weinig sporen kunnen opnemen, maar meer om de processor van de computer te ontlasten van de veeleisende plugins.

Bovenstaande afbeelding toont een werkwijze van het opnameproces in een DAW. Er zijn twee manieren om het karakter van de plugins in je opname te krijgen. Wanneer je computer snel genoeg is en de analoge plugins geen of een lage latency (delay) hebben, dan kun je live door de analoge mengtafel en taperecorder plugins opnemen. Dit lukt zeker goed wanneer je een systeem hebt waarbij de plugins worden berekend door ondersteunende hardware. Zoals het geval is met bijvoorbeeld een Apollo interface van UAD.

Heb je dit soort hardware niet en heb je teveel last van latency bij directe opname door de plugins, dan kun je de klank van de plugins ook achteraf vastleggen. Dit doe je door na opname de gewenste plugins op de sporen te zetten en deze vervolgens te bouncen. De audio wordt dan (vaak sneler dan realtime) door de plugins gestuurd en opgeslagen in een nieuw bestand.

Met bovenstaande technieken kun je het analoge opnameproces goed nabootsen. Besef wel dat je op deze manier, net zoals in de analoge studio’s, de klankeigenschappen van de plugins onomkeerbaar vastlegt in de audio. Het wordt dus belangrijk om goed na te denken over welke sound je wilt bereiken. Overweeg daarom goed hoe je de akoestiek van je ruimte gebruikt en met welke microfoons. Ook de keuze van instrumenten en bijvoorbeeld welke versterkers en effecten je gebruikt bij het opnemen van gitaar, worden belangrijk.

De audio-uitgangen van instrumenten, zoals synthesizers en electrische piano’s, worden in analoge studio’s ook aangesloten op de mengtafel en vervolgens opgenomen op tape. Wanneer je werkt met virtuele instrumenten, kun je ook deze sporen eerst bouncen met een mengtafel en taperecorder plugin achter het instrument. Zo leg je ook de geluiden van jouw synthesizer en sampler plugins vast met de klankeigenschappen van de ‘analoge’ plugins. Dit kan eventueel ook later in de mix. Alleen laat je dan weer voor jezelf dat deurtje van het eeuwig kunnen pielen op een kier staan. Is je plugin multitimbraal, dan kun je iedere individuele klank vanuit het virtuele instrument naar een apart spoor in je DAW sturen. Op deze sporen plaats je vervolgens weer ‘analoge’ plugins. Hieronder zie je een signaalpad voor een virtueel instrument in je DAW met daaronder tevens de workflow van een multitimbraal instrument.

Het ‘analoge’ mixproces in je DAW

Afhankelijk van de kracht van je computer kun je nu je mix in realtime afwerken met opnieuw een mengtafel plugin op iedere track. Ook de submixen voorzie je van een summing-buss plugin. De Virtual Console Collection van Steven Slate heeft bijvoorbeeld verschillende plugins voor gewone kanalen en submixbus kanalen. Ook zet je een summing-bus plugin en een master taperecorder plugin op het spoor van je stereo eindmix. Uiteraard gebruik je verder alle effectplugins die je nodig hebt voor je mix. Zoals EQ, compressors, galm en delays. Ook deze plugins kun je door ‘analoge’ emulatieplugins laten lopen. Onderstaande afbeelding geeft een voorbeeld van zo’n mixproces.

Conclusie

Afhankelijk van de kwaliteit van je plugins kun je met deze tips een analoge workflow en sound creëren. De werkwijze lijkt misschien moeilijk in het begin, maar als je het vaak doet wen je er snel aan. Het eindresultaat hangt natuurlijk helemaal af van de klank van de ‘analoge’ plugins die je gebruikt.

Het blijft tevens een kwestie van smaak en ook veel hangt af van de kwaliteit microfoons en voorversterker(s) die je gebruikt. Heb je een relatief goedkoop audio-interface, dan loont het zeker om te sparen voor één hoge kwaliteit voorversterker en al je opnames hiermee te doen. Je kunt eventueel ook nog een voorversterker plugin gebruiken om bekende preamps na te bootsen. Maar een goede voorversterker is zijn geld dubbel en dwars waard.

De trend van het bereiken van analoog geluid in DAWs is constant in beweging. Tegenwoordig heb je ook al diverse summing-bus hardware. Dit zijn apparaten met een x-aantal analoge ingangen waar je dan je DAW-sporen doorheen kunt sturen om ze een analoge sound te geven. Er bestaan zelfs apparaten met echte tape voor elk kanaal. Hier kun je dan jouw DAW-sporen doorheen sturen en een echt tapegeluid creëren. Al deze apparaten zijn echter vaak weer aan de prijzige kant.

Met ‘analoge’ plugins kun je ook een hogere aanwezigheid van ruis verwachten. Sommige plugins geven je de mogelijkheid om de ruis uit te zetten. Maar dit is een beetje valsspelen. Wanneer je de ruis aan laat staan in de plugins, is een goede signaal-ruisverhouding bij opname natuurlijk erg belangrijk. Zolang je dit goed doet, mag ruis geen probleem zijn. Er zijn zelfs veel geluidstechnici die zweren bij ruis en claimen dat het juist belangrijk is voor de opname en klank van analoge muziek. Dat is echter een discussie voor een andere keer 🙂

Denk jij dat we tegenwoordig een warme en analoog klinkende sound kunnen maken in een DAW? Wat zijn jouw favoriete ‘analoge’ plugins en hoe gebruik je ze?